Synthetic Division

Polynomial ကိန္းတန္းတစ္ခုကို polynomial of first degree နဲ႔ စားတဲ့အခါ ရလာတဲ့ remainder အေၾကာင္းကို remainder theorem မွာ ေျပာျပခဲ့ၿပီးပါၿပီ။ Remainder Theorem အရ သိႏိုင္တာက အၾကြင္း (remainder) ပါပဲ။ စားလဒ္ (quotient) ကို သိခ်င္တယ္ဆိုရင္ ဘယ္လို လုပ္ရမလဲ။ ဥပမာ ေလးၾကည့္ရေအာင္။

p(x) = x³–7x–6 ကို x-4 နဲ႔ စားမယ္ဆိုရင္ remainder= p(4) ေပါ့။

p(4)= 4³–7(4)–6 = 30 လို႔သိႏိုင္ပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ p(x)=x³–7x–6 ကို dividend (တည္ကိန္း) လို႔ ေခၚပါတယ္။ x – 4 ကို စားကိန္း (divisor) လို႔ ေခၚပါတယ္။ p(4)=30 ကိုေတာ့ အၾကြင္း (remainder) လို႔ ေခၚပါတယ္။ remainder theorem အရ အလြယ္တကူ တြက္ထုတ္ႏိုင္တာက remainder value ပါပဲ။ စားလဒ္ (quotient) ကို လိုခ်ငိတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ခ်စားရေတာ့မွာေပါ့။ ဒီလိုပါ။

အခုဆိုရင္ စားလဒ္က q(x)=x²+4x+9 ဆိုတာကို ရရွိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တကၠသိုလ္၀င္တန္း ျပဌာန္းခ်က္ပါ သင္ရိုးအရ စားလဒ္ကို လိုခ်င္ရင္ ဒီလိုပဲ actual division နဲ႔ပဲ စားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ multiple choice လို ေမးခြန္းမ်ိဳးအတြက္ စားလဒ္အေျဖကိုပဲ လိုတဲ့အခါ ဒီနည္းဟာ ရွည္လ်ားၿပီး အခ်ိန္ကုန္တာေပါ့။ ဒါဆိုရင္ ဘယ္လို လုပ္မလဲ။ စားလဒ္ေကာ အၾကြင္းကိုပါ အလြယ္တကူ ရွာႏိုင္တဲ့ synthetic division ကို သံုးၿပီး တြက္ထုတ္ ႏိုင္ပါတယ္။

အထက္က စားျပခဲ့တဲ့ polynomial ကိုပဲ ဥပမာအျဖစ္ တြက္ၾကည့္ရေအာင္။ x³–7x–6 ကို x - 4 နဲ႔ စားပါမယ္။

အဆင့္(၁)။ တည္ကိန္းရဲ့ terms ေတြမွာ ပါ၀င္တဲ့ ေျမွာက္ေဖၚကိန္းမ်ား (coefficients) ကို degree အလိုက္ အစဥ္လိုက္ ခ်ေရးပါမယ္။ လက္ရွိကိန္းတန္းမွာ ဆိုရင္ x² ပါတဲ့ကိန္းလံုး (term in x²) မပါ၀င္တဲ့အတြက္ coefficient=0 လို႔ သတ္မွတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ စားကိန္း (in the form of x - k) မွာ ပါ၀င္တဲ့ constant term k (ဒီဥပမာမွာ ဆိုရင္ေတာ့ k=4 ေပါ့) ကို လည္း ေအာက္မွာ ျပထားသလို ေရးခ်လိုက္ပါ။

အဆင့္(၂)။ ပထမဦးဆံုးေတြ႕တဲ့ coefficient 1 ကို ျပထားသည့္အတိုင္း ဆြဲခ်လိုက္ပါ။ ၎ေနာက္ k တန္ဖိုးျဖစ္ေသာ 4 ႏွင့္ေျမွာက္ၿပီး ဒုတိယ column က 0 ေအာက္တြင္ ရလဒ္ကိုေရးပါ။

အဆင့္(၃)။ ဒုတိယ column မွ တန္ဖိုးမ်ားကို ေပါင္းပါ။ ရလဒ္ကို 4 ႏွင့္ေျမွာက္ၿပီး တတိယ column တြင္ ေရးပါ။ ထိုနည္း အတိုင္း column မ်ားကို ျဖည့္စြက္သြားပါ။

ေရွ႕ဆံုးဂဏန္းသံုးလံုး (1 4 9) သည္ စားလဒ္၏ coefficient မ်ား ျဖစ္ၿပီး 30 မွာ remainder ျဖစ္ပါတယ္္။ မူလ polynomial ၏ degree မွာ 3 ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ စားလဒ္မွာ degree တဆင့္ေလွ်ာ့က်သြားပါမယ္။ ဒါေၾကာင့္ စားလဒ္က x²+4x+9 လို႔ အလြယ္တကူ သိႏိုင္ပါတယ္။ အခုေျပာခဲ့တဲ့ နည္းကို synthetic division လို႔ ေခၚပါတယ္။ long polynomial division နဲ႔ ခ်စားရန္ မလိုပဲ quotient ေကာ remainder ပါ အလြယ္တကူ သိႏိုင္တဲ့ နည္းတစ္ခုပါပဲ။

ေနာက္ထပ္ဥပမာ တစ္ပုစ္တြက္ၾကည့္ရေအာင္။

Example 1. Use synthetic division to divide 2x⁵ + 3x⁴ + 25x² − 1 by x + 3.

Dividend = p(x)= 2x⁵ + 3x⁴ + 25x² − 1 .

Divisor = x − k = x + 3 = x – (-3)

Therefore k = -3

Therefore the quotient is 2x⁴ − 3x³ + 9x² − 2x + 6 and the remainder is -19.

ဒီေလာက္ဆိုရင္ synthetic division ကို သေဘာေပါက္ေလာက္ပါၿပီ။

၅ျဖင့္ အဆံုးသတ္ေသာ ဆယ္ဂဏန္းမ်ား၏ ႏွစ္ထပ္ကိန္း

ဥပမာ 15² ဆိုပါစို႔ 15 x 15 = 225 ေပါ့၊ ကိန္းတန္ဖိုး ႀကီးလာရင္ အလြယ္မေျပာႏိုင္ေတာ့ဘူး လြယ္ပါတယ္။ calculator နဲ႔ တြင္ရင္ေပါ့။ calculator မပါပဲ အလြယ္ေျပာလို႔ရပါတယ္။

15² ကိုပဲ ေျပာၾကည့္ရေအာင္။ ခုဂဏန္း 5 ျဖင့္ဆံုးေသာေၾကာင့္ 25 ခ်ေရးပါ။ ဆယ္ဂဏန္းထက္ တစ္ႀကီးေသာ ကိန္းျဖင့္ေျမွာက္ပါ။ 1 ထက္ 1 ႀကီးေသာဂဏန္းမွာ 2 ျဖစ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ 1x2=2 ေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ 15²=225။ ထိုနည္းအတိုင္း တြက္္ၾကည့္ရင္

152= 225	252= 625	352= 1225	452= 2025	552= 3025
652= 4225	752= 5625	852= 7225	952= 9025	1052=11025

ကဲ... ကိန္းဂဏန္းေတြရဲ့ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ေတြဟာ အံ့ၾသစရာ မေကာင္းဘူးလား။

Ways to describe functions

Function မ်ားကို ေဖၚျပႏိုင္ေသာ နည္းလမ္းမ်ား

ဒီတစ္ခါေတာ့ function ေတြကို ေဖၚျပႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြကို ေျပာျပပါမယ္။

ဆိုၾကပါစို႔။ function f ဟာ A = {-3, -2, -1, 0, 1, 2, 3} နဲ႔ B = {-9, -6, -3, 0, 3, 6, 9} ကို f(x)=3x နဲ႔ ဆက္သြယ္ထားတဲ့ function တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီ function ရဲ့ ဆက္သြယ္ခ်က္ေတြ သိဖို႔ function ထဲမွာ အစားသြင္းၾကည့္ရေအာင္။

f(x) = 3x

f(-3) = 3(-3) = -9

f(-2) = 3(-2) = -6

f(-1) = 3(-1) = -1

f(0) = 3(0) = 0

f(1) = 3(1) = 3

f(2) = 3(2) = 6

f(3) = 3(3) = 9 ဆိုတဲ့ ဆက္သြယ္ခ်က္ေတြ ရတာေပါ့။

အဲဒီဆက္သြယ္ခ်က္ကို အလြယ္တကူ ထင္ရွား ျမင္သာေအာင္ ေဖၚျပႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြ အေၾကာင္း ဆက္ရွင္းျပ ပါမယ္။

1. A verbal statement

အထက္က function ရဲ့ ဆက္သြယ္ခ်က္ကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ x↦3x ျဖစ္တာေၾကာင့္ မူလတန္ဖိုးဟာ image ရဲ့ သံုးပံု တစ္ပံု ျဖစ္တယ္ဆိုတာကို သိၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကို verbal statement နဲ႔ ေဖၚျပမယ္ဆိုရင္

A function from A to B : “is one-third of " လို႔ ေျပာရမွာေပါ့။ အထက္က ဆက္သြယ္ခ်က္ကို verbal statement နဲ႔ ျပန္ခ်ေရးမယ္ ဆိုရင္-

-3 is one-third of -9
-2 is one-third of -6
-1 is one-third of -3
0 is one-third of 0
1 is one-third of 3
2 is one-third of 6
3 is one-third of 9 လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။

2. Arrow diagram

ဒီေဖၚျပပံု စနစ္ကေတာ့ ထင္ရွားျမင္သာၿပီး ရိုးရွင္းပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အကန္႔အသတ္နဲ႔သာ ရွိၿပီး တိတိက်က် ေဖၚျပႏိုင္တဲ့ အစု၀င္ေတြ ပါတဲ့ domain နဲ႔ codomain တို႔အတြက္သာ သင့္ေလ်ာ္ပါတယ္။ အခုလို ေဖၚျပပါတယ္။

3.A set of ordered pairs

Function တစ္ခုကို အစုနဲ႔ ေဖၚျပျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ Domain ထဲက အစု၀င္ (elements of domain) ေတြကို independent variables လို႔ေခၚၿပီး image ေတြကို dependent variables လို႔ ေခၚပါတယ္။ ordered pair တစ္ခုကို ေရးတဲ့အခါ (independent variables, dependent variables) လို႔ ေရးရပါတယ္။

အထက္မွာ ေဖၚျပခဲ့တဲ့ function ကို ျပန္ၾကည့္ရင္ -

(-3, -9), (-2, -6), (-1, -3), (0, 0), (1, 3), (2, 6), (3, 9) ဆိုတဲ့ ordered pairs ေတြကို ေတြ႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အစုဆိုတာက အစု၀င္ေတြကို တြန္႔ကြင္း { } ထဲမွာ ထည့္ေရးရတယ္ဆိုတာကို သိၿပီးျဖစ္မွာပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေျပာခဲ့တဲ့ function ကို set of ordered pairs နဲ႔ ေဖၚျပမယ္ဆိုရင္ -

A function from A to B = {(-3, -9), (-2, -6), (-1, -3), (0, 0), (1, 3), (2, 6), (3, 9)} လို႔ ေဖၚျပေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

4. Table form

Function ေတြကို ေဖၚျပတဲ့ နည္းလမ္းေတြထဲက အသံုးမ်ားၿပီး အသံုး၀င္တဲ့ စနစ္တစ္ခုေပါ့။ စာရင္းဇယားဆိုတာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္နဲ႔ ရလဒ္ေတြကို ႏႈိုင္းယွဥ္ၾကည့္တဲ့ စနစ္တစ္ခုပဲ မဟုတ္လား။ အထက္က function ကို table နဲ႔ ေဖၚျပမယ္ဆိုရင္ အခုလိုေဖၚျပရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

x	-3	-2	-1	0	1	2	3
3x	-9	-6	-3	0	3	6	9

5. Graph

အသံုးအမ်ားဆံုး နည္းလမ္းတစ္ခုပါပဲ။ လုပ္ငန္းတစ္ခုရဲ့ အတက္အက် လုပ္ေဆာင္ခ်က္တစ္ခုရဲ့ အသြင္သဏၭာန္၊ အေျခအေနကို အလြယ္တကူ ခန္႔မွန္းႏိုင္ဖို႔ graph ေတြဆြဲၿပီး ၾကည့္သလိုေပါ့။ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြ ဆိုတာ တကယ္ေတာ့ function ေတြပါပဲ။

Graph ဆိုတာ ေရျပင္ညီ (x-axis) နဲ႔ ေဒါင္လိုက္ (y-axis) ၀င္ရိုးႏွစ္ခုနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ ျပင္ညီ (Cartesian plain) ေပၚမွာ ဆက္သြယ္ခ်က္ရဲ့ တည္ေနရာေတြကို သတ္မွတ္ေပးလိုက္တာပါ။

Graph ဆြဲတဲ့ အခါ သတိထားရမွာက elements of domain (independent variables) ေတြက္ို x ၀င္ရိုးမွာ ထားရပါတယ္၊ elements of codomain (dependent variables) ေတြကိုေတာ့ y ၀င္ရိုးမွာ ထားပါတယ္။ Domain နဲ႔ Codomain ထဲမွာပါတဲ့ elements ေတြကို ၀င္ရိုးေတြေပၚမွာ အညီအမွ် အပိုင္းအျခား (same interval) သတ္မွတ္ ေပးရပါတယ္။ ဆက္သြယ္ခ်က္အတိုင္း ေနရာ (location) ကို သတ္မွတ္ေပးရပါတယ္။ အထက္က ေျပာခဲ့တဲ့ function ကို graph နဲ႔ ေဖၚျပမယ္ဆိုရင္ အခုလိုရရွိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ y=3x ျဖစ္ပါတယ္။

အခုေဖၚျပတဲ့ graph မွာ function ရဲ့ result ဟာ အမွတ္စက္ (point) ေတြ အျဖစ္သာ ရွိေနမွာပါ။ curve မဟုတ္ ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုရင္ေတာ့ domain ထဲမွာရွိတဲ့ elements ၇ခုအတြက္ပဲ သတ္မွတ္ရတာ ျဖစ္လို႔ပါပဲ။

အကယ္၍ domain နဲ႔ codomain ဟာ A နဲ႔ B မဟုတ္ပဲ R (set of real numbers) ျဖစ္တယ္ဆိုပါစို႔။ ဆိုလိုတာက -

Function f:R⇢R and f(x)=3x ေပါ့။

ဒါဆိုရင္ေတာ့ elements of domain ဟာ x ၀င္ရိုးေပၚမွာ ရွိတဲ့ အမွတ္တိုင္းကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ၿပီး၊ elements of codomain ဟာ y ၀င္ရိုးေပၚမွာရွိတဲ့ အမွတ္တိုင္းကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အမွတ္တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခုၾကားမွာ ေနရာလပ္ (interval or gap) ဆိုတာ မရွိေတာ့ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ရလာတဲ့ result ဟာ curve ျဖစ္လာတာေပါ့။ ေအာက္က graph ကို ၾကည့္ပါ။

f:R⇢R and y=f(x)=3x ရဲ့ graph ပါ။

ေနာက္ထပ္ဥပမာတစ္ခုၾကည့္ရေအာင္…

A = {-3, -2, -1, 0, 1, 2, 3}

B = {x|-10 ≤ x ≤ 10, x is an integer.}

f : A⇢B, y=f(x) = x² အတြက္ graph ဆြဲမယ္ဆိုရင္ ေအာက္က ပံုအတိုင္းရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

f:R⇢R, y=f(x) = x² အတြက္ graph ဆြဲမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အခုလို curve ပံုသဏၭာန္ ရမွာျဖစ္တယ္။

ဒါဆိုရင္ function ေတြကို ေဖၚျပပံုနည္းလမ္းမ်ားနဲ႔ graph ရဲ့ သေဘာသဘာ၀ကို နားလည္းႏိုင္ၿပီလို႔ ထင္ပါတယ္။

Composition of Functions

Composition of Functions (Function မ်ားကို ေပါင္းစပ္ျခင္း)

ေရွ႕မွာတုန္းက function ဆိုတာကို ရွင္းျပခဲ့ၿပီးပါၿပီ။ အခု Function ေတြကို ေပါင္းစပ္ျခင္း အေၾကာင္း ဆက္လက္ရွင္းျပပါမယ္။ Function ဆိုတာ စက္ကိရိယာ တစ္ခုလိုပဲလို႔ ေရွ႕မွာ ဥပမာျပခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ စက္ေတြကို တစ္ခါတစ္ရံ လိုအပ္သလို ေပါင္းစပ္ၿပီး သံုးရပါတယ္။

ျမင္သာတဲ့ ဥပမာတစ္ခုနဲ႔ ရွင္ျပပါ့မယ္။ အခုမီးေတြ ပ်က္တဲ့အခါ အိမ္မွာ မီးစက္ေမာင္းရတာေတြ ႀကံဳဘူးမွာေပါ့။ မီးစက္ေမာင္းဖို႔ ဘာေတြလိုအပ္ပါသလဲ။ မီးစက္လိုတာေပါ့လို႔ အလြယ္ေျပာၾကမယ္။ သိပ္ဟုတ္တာေပါ့။ မီးစက္ေမာင္းဖို႔ဆိုတာ မီးစက္ရွိမွ ျဖစ္မယ္ေလ။ ေကာင္းၿပီ။ မီးစက္ရွိတယ္ဆိုပါစို႔။ အဲဒီမီးစက္ကေန လိုခ်င္တာက လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္ (output) ေပါ့။ သခ်ာၤစကားနဲ႔ ေျပာရရင္ image ေပါ့။

ဒါကို မီးစက္က ထုတ္ေပးမယ္။ အဲဒီလိုထြက္လာေအာင္ မီးစက္ကို စက္သံုးဆီ ထည့္ေပးရတယ္ မဟုတ္လား။ တကယ္ေတာ့ မီးစက္လို႔ အလြယ္ေျပာတဲ့ကိရိယာဟာ စက္ပစၥည္း ႏွစ္ခုေပါင္းစပ္ ထားတာပါ။ ဘာေတြလဲဆိုရင္ လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္ ထုတ္ေပးမယ့္ dynamo နဲ႔ သူ႕ကို လည္ပတ္ေအာင္ ေမာင္းႏွင္ေပးမယ့္ engine ပါ။ ဒီေတာ့ သခ်ၤာသေဘာအရ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ function ႏွစ္ခု ေပါင္းစပ္ထားတာေပါ့။

ပမာဏႀကီးမားတဲ့ ထုတ္လုပ္မႈေတြမွာေတာ့ engine အစား ေရေႏြးေငြ႕နဲ႔ လည္ပတ္ေစတဲ့ turbine ႀကီးေတြကို သံုးတာေပါ့။ သူကေန ဒိုင္နမို အႀကီးစား generator ႀကီးေတြကို လည္ပတ္ေစပါတယ္။

ထုတ္လုပ္မႈ စတင္ေတာ့မယ္ ဆိုရင္ ဒိုင္နမိုကို ေမာင္းေပမယ့္ အင္ဂ်င္ကို အရင္ဆံုး ေမာင္းေပးရမယ္။ အင္ဂ်င္ကို ေမာင္းႏွင္ေပးဖို႔ အင္ဂ်င္ကို လည္ပတ္ေစမယ့္ စက္သံုးဆီ ထည့္ေပးရပါတယ္။ ဒီေနရမွာ စက္သံုးဆီဆိုတာ element of domain လုိ႔ သခ်ၤာစကားအရ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။

turbine ႀကီးေတြဆိုရင္ေတာ့ စက္သံုးဆီ အစား စရိတ္သက္သာတဲ့ ေရေႏြးေငြ႕တို႔ ေရအားဒလက္ေတြတို႔ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕တြန္းအားတို႔ ဆိုတာေတြကို သံုးေလံရွိပါတယ္။ ဒီအခါမွာ အင္ဂ်င္ (သို႔) တာဘိုင္ႀကီးေတြ လည္ပတ္လာတယ္။ ဘာထြက္လာပါသလဲ။ စက္စြမ္းအင္ ထြက္လာတာေပါ့။ ဒါဟာသခ်ာၤအျမင္အရ တာဘိုင္က ထုတ္ေပးလိုက္တဲ့ image လို႔ ေျပာရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ထြက္လာတဲ့ စက္စြမ္းအင္က ဒိုင္နမို (သို႔) generator ကို လည္ပတ္ေစၿပီး လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္ ထုတ္ေပးတာပါ။ လွ်ပ္စ္စြမ္းအင္ဆိုတာ ဒီလုပ္ေဆာင္ခ်က္ရဲ့ final image လို႕ဆိုရမယ္။ ေအာက္ကပံုကို ၾကည့္ပါ။ ဒါဟာ function ေတြကို ေပါင္းစပ္ အသံုးျပဳထားျခင္းပါပဲ။

ီ
လုပ္ေဆာင္ခ်က္ အဆင့္ဆင့္ကို word diagram ေလးနဲ႔ ေဖၚျပၾကည့္ရေအာင္။ ဒီလိုေတြ႕ရမွာေပါ့။

function ေတြကို ေပါင္းစပ္ျခင္းဆိုတာလည္း ဒီအတိုင္းပါပဲ။ ဆိုပါစို႔။ f ဟာ A နဲ႔ B ကို ဆက္သြယ္ထားၿပီး ရလာတဲ့ image က f(x) ျဖစ္တယ္။ ဒီ image ကို B နဲ႔ C ကို ဆက္သြယ္ေပးတဲ့ function g ထဲကို ထည့္ေပး လိုက္မယ္ဆိုရင္ ထြက္လာတဲ့ image ကို g(f(x)) လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒါဟာ composition of function ပါပဲ။

ဒီလုပ္ဆာင္ခ်က္ကို တစ္ဆက္တည္း ေခၚမယ္ဆိုရင္ေတာ့ g . f (g circle f) လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆက္သြယ္ခ်က္ကို အခုလို (g.f)(x) = g(f(x)) ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ေအာက္ကေပးထားတဲ့ arrow diagram ေလးကို ေလ့လာၾကည့္ပါ။ ဒါဆိုရင္ composition of function ဆိုတာကို နားလည္ႏိုင္ၿပီလို႔ ထင္ပါတယ္။

Equality of Functions

Equality of Functions

Two functions f and g are equal if and only if

1. f and g have the same domain,
2. f and g have the same codomain, and
3. f(x) = g(x) for each x of the domain.

Function မ်ားတူညီျခင္း

Function ႏွစ္ခု f နဲ႔ g ဆိုပါစို႔။ f=g လို႔ ေျပာႏိုင္ဖို႔ အတြက္ အေျခအေန သံုးရပ္နဲ႔ ကိုက္ညီမႈ ရွိရပါမယ္။

(၁) Domain တူညီရမယ္။

(၂) Codomain တူညီရမယ္။

(၃) Domain ထဲမွာ ရွိတဲ့ အစု၀င္ x တိုင္းအတြက္ f(x) = g(x) ျဖစ္ရမယ္။ တစ္နည္းေျပာရင္ function f ရဲ့ image ေတြနဲ႔ function g ရဲ့ image ေတြ တူညီရမယ္ေပါ့။

ဒီအေျခအေန သံုးရပ္လံုးနဲ႔ ကိုက္ညီတယ္ဆိုရင္ function ႏွစ္ခု တူညီတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။

ေအာက္က example ေလးေတြ ဆက္ၿပီး ေလ့လာၾကည္ရေအာင္။

Example (1)

Solution

f(x) = x² g(x) = 2x – 1

f(1) = 1² = 1 g(1) = 2(1) – 1 = 1.

Therefore f(x) = g(x) for every x A.

f = g

အထက္မွာ ေျပာခဲ့တဲ့ အခ်က္သံုးခ်က္နဲ႔ ျပန္စစ္ၾကည့္ရေအာင္ . . .

1. f နဲ႔ g ဟာ Domain တူပါတယ္။ ႏွစ္ခုလံုးရဲ့ Domain ဟာ A ျဖစ္တယ္။
2. f နဲ႔ g ဟာ Codomain လည္းတူပါတယ္။ ႏွစ္ခုလံုးအတြက္ B ျဖစ္တယ္။
3. Domain ထဲမွာ အစု၀င္ တစ္ခုရွိပါတယ္။ 1 ျဖစ္ပါတယ္။ f(1) = 1 ျဖစ္ၿပီးေတာ့ g(1) = 1 ျဖစ္တဲ့အတြက္ image ေတြလည္းတူပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ f = g ျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။
   

Example (2)

Solution

f(x) = x² g(x) = 2x – 1

f(1) = 1² = 1 g(1) = 2(1) – 1 = 1.

f(2) = 2² = 4 g(2) = 2(2) – 1 = 3.

f(1) = g(1) but f(2) ≠ g(2).

Therefore f(x) ≠ g(x) for every x C.

f ≠ g

ဒီဥပမာမွာ ဆိုရင္ function ႏွစ္ခုလံုးအတြက္ Domain နဲ႔ Codomain တူညီတယ္ဆိုတာ သိၿပီး ျဖစ္မွာပါ။

f(1) = g(1)

f(2) ≠ g(2) ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Domain ထဲမွာ ရွိတဲ့ အစု၀င္ x တိုင္းအတြက္ f(x) = g(x) မျဖစ္ေတာ့ပါဘူး။

ဒါေၾကာင့္ ဒီေမးခြန္းမွာ f ≠ g လို႔ ဆိုရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

Example (3)

Let f : R R and g : R R are functions such that f(0) = 2 and g(0) = 2. Can you say that f and g are the same function? Why?

Solution

Here f(0) = g(0). But we cannot say that f(x) = g(x) for every x R. Therefore we cannot say that f and g are the same function.

ဒီေမးခြန္းကေတာ့ set of real numbers (R) နဲ႔ equality of functions ဆိုတာကို အေသအခ်ာ နားလည္ သေဘာေပါက္မႈ ရွိရဲ့လားဆိုတာကို စစ္ေဆးလိုက္တာပါ။

R ဆိုတာက set of real numbers (ကိန္းစစ္မ်ားပါ၀င္ေသာ အစု) ေပါ့။ ကိန္းမ်ဥ္းေပၚမွာ ရွိတဲ့ အမွတ္တိုင္းကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္။

f နဲ႔ g ဟာ Domain နဲ႔ Codomain တူပါတယ္။ f(0) = g(0) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ f = g လို႔ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။ R ဆိုတဲ့ အစုထဲမွာ အစု၀င္ေတြ မေရမတြက္ႏိုင္ေအာင္ ရွိပါတယ္။ အဲဒီအထဲမွာမွ 0 ရဲ့ image မ်ားသာလွ်င္ တူညီတယ္လို႔ ေပးထားခ်က္အရ သိရၿပီး၊ က်န္တဲ့ အစု၀င္ေတြအတြက္ ဘာမွ မေျပာႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ f နဲ႔ g ဟာ တူညီေသာ function မ်ားျဖစ္တယ္လို႔ ဘယ္လိုမွ ေျပာခြင့္မရွိပါဘူး။

ဒီေလာက္ဆိုရင္ Equality of Functions ဆိုတာကို သေဘာေပါက္ေလာက္ၿပီ ထင္ပါတယ္။

Chapter(1) - Functions

Functions

Function ရဲ့ မူလအဓိပၸါယ္ သတ္မွတ္ခ်က္ကေတာ့ အစု (set) ႏွစ္ခုက္ ဆက္သြယ္ေပးတဲ့ နည္းလမ္းလို႔ ဆိုႏိုင္ ပါတယ္။ အစုႏွစ္ခုဆိုတာက -

(၁) Function တစ္ခုရဲ့ ေဆာင္ရြက္မႈေအာက္မွာ ပါ၀င္ၾကမယ့္ အစု၀င္ေတြ ပါ၀င္တဲ့ မူလအစု (Domain) နဲ႔

(၂) Function ရဲ့ ေဆာင္ရြက္ၿပီးေျမာက္သြားတဲ့ အစု၀င္ေတြပါ၀င္မယ့္ (Codomain) တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

Function ဆိုတာကို ထုတ္လုပ္မႈေတြ လုပ္ေပးႏိုင္တဲ့ စက္ကိရိယာတစ္ခု အသြင္ ယူဆၾကည့္ရေအာင္။ ထုတ္လုပ္မႈ ဆိုကတည္းက ကုန္ၾကမ္းေတြရွိရမယ္၊ မဟုတ္လား။ အဲဒီကုန္ၾကမ္းေတြ စုထားတဲ့ အစုက domain ေပါ့။

ကုန္ၾကမ္းေတြကို စက္ထဲထည့္လိုက္ၿပီ။ တစ္ဖက္မွာ ကုန္ေခ်ာေတြ ထြက္လာၿပီေပါ့။ ကုန္ေခ်ာေတြကို အစုတစ္ခု အေနနဲ႔ စုလိုက္မယ္။ ဒါဟာ Codomain ေပါ့။ ဒီလို ျမင္ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။

ဒီအတိုင္းပါပဲ။ Function ဆိုတာကို အခုလို ေဖၚျပလို႔ရတာေပါ့။

Definition : A function from a set A to a set B relates each element of A to exactly one element of B.

အစု A (Domain) ထဲမွာ ရွိတဲ့ အစု၀င္ တစ္ခုခ်င္းစီတိုင္း အတြက္ အစု B (Codomain) ထဲမွာ ဆက္သြယ္ထားတဲ့ အစု၀င္ (အတိအက်) တစ္ခုထဲပဲ ရွိရပါမယ္။

ဆိုလိုတာက A ထဲမွာ ရွိေသာ x တိုင္းအတြက္ B ထဲမွာ y ရွိရပါမယ္။ အကယ္၍ x ဟာ B ထဲမွာ y အျပင္ z နဲ႔ပါ ဆက္သြယ္မႈ ရွိေနတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဒါ function မျဖစ္ေတာ့ပါဘူး။ ေအာက္ပါပံုကို ၾကည့္ပါ။

Domain ထဲမွာ ရွိတဲ့ အစု၀င္ တစ္ခု အတြက္ Codomain ထဲမွာ ဆက္သြယ္ခ်က္ တစ္ခုထက္ ပိုသြားရင္ Function လို႔ သတ္မွတ္လို႔ မရေတာ့ဘူး။

မွတ္ရမွာက-

Domain ထဲမွာ ရွိတဲ့ အစု၀င္တစ္ခု ခ်င္းစီတိုင္အတြက္ Codomain ထဲမွာ ဆက္စပ္အစု၀င္ အတိအက် တစ္ခုသာ ရွိရမယ္။ ပိုလို႔လည္း မရဘူး။ လံုး၀မရွိလို႔လည္း မရဘူး။ ေအာက္က ဥပမာပံုေလးေတြကို ၾကည့္ရေအာင္။

ဒါေတြဟာ function ရဲ့ အဓိပၸါယ္ သတ္မွတ္ခ်က္နဲ႔ ကိုက္ညီမႈမရွိတဲ့ ဆက္သြယ္ခ်က္ေတြ ျဖစ္လို႔ function လို႔ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။

ကဲ ျပန္ဆက္ရေအာင္ …

f ဆိုတာ A နဲ႔ B ကို ဆက္စပ္ေပးတဲ့ function တစ္ခု ဆိုပါစို႔။ သေကၤတအားျဖင့္ အခုလို ေရးပါတယ္။

f is a function from A to B.

f ဟာ A ထဲမွာ ရွိတဲ့ x ကို B ထဲမွာရွိတဲ့ y နဲ႔ ဆက္စပ္ေပးတယ္ ဆိုတာကိုေတာ့ ဒီလိုေရးပါတယ္။

f maps x to y (or) y is the image of x under f.

ဒီေနရမွာ y ကိုေတာ့ f က ဆက္စပ္ေပးတဲ့ x ရဲ့ image လို႔ေခၚပါတယ္။

Functional Notation

ေရွ႕မွာ ေျပာခဲ့တဲ့ အတိုင္း ေျပာမယ္ဆိုရင္ f ဟာ X နဲ႔ Y ကို ဆက္သြယ္ထားတဲ့ function တစ္ခု ျဖစ္တယ္။

x ရဲ့ image ဟာ 2 ျဖစ္တယ္။

y ရဲ့ image ဟာ 2 ျဖစ္တယ္။

z ရဲ့ image ဟာ 3 ျဖစ္တယ္။ ဆိုတာကိုေတာ့ သေကၤတနဲ႔ ဒီလိုေရးတယ္ ဆိုတာ ေျပာခဲ့ၿပီပါၿပီ။ ျပန္ၾကည့္ရေအာင္။

အခုလိုုေရးတဲ့ စနစ္ဟာ ေနာင္မွာ function ေတြကို အႀကိမ္ႀကိမ္ ေရးဖို႔ လိုလာတာနဲ႔အမွ် အဆင္မေျပေတာ့ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ပိုၿပီးေတာ့ ေရးရတာ အဆင္ေျပေစတဲ့ functional notation ကို ေျပာင္းသံုးပါတယ္။

f(x) = 2 is f of x is 2.

f(y) = 2 is f of y is 2.

f(z) = 2 is f of z is 3.

ဒီလိုေရးတာကို functional notation လို႔ ေခၚပါတယ္။

အထက္မွာ ဥပမာ ျပခဲ့တဲ့ function ကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ Codomain ထဲမွာ 1, 2, 3, 4 ဆိုတဲ့ အစု၀င္ ေလးခုရွိတာ ေတြ႕ရမွာပါ။ ဒီအစု၀င္ေတြ အားလံုးကို image လို႔ မသတ္မွတ္ ႏိုင္ပါဘူး။ 2 နဲ႔ 3 သာလွ်င္ ဆက္စပ္မႈရွိလို႔ image လို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ Codomain ကို အစုပိုင္း (sub sets) ႏွစ္ခု ထပ္မံပိုင္းျခား ႏိုင္ပါတယ္။ image မ်ားပါ၀င္တဲ့အစု Z နဲ႔ image မဟုတ္ေသာ အစု၀င္မ်ားရဲ့ အစု (Y \ Z) တို႔ပဲေပါ့။ ဒီေနရာမွာ image ေတြသာ ပါတဲ့အစု (Z) ကိုေတာ့ function f ရဲ့ Range လို႔ ေခၚပါတယ္။ Range ဆိုတာဘာလဲ။ အခုလိုသတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။

Range = Set of images = { Images }

ေျပာခဲ့တာေတြ ျပန္ၿပီး အက်ဥ္းခ်ဳပ္ရရင္

X = { x, y, z } = Domain , Y = { 1, 2, 3, 4} = Codomain, Z = { 2, 3} = Range

f(x) = 2 is f of x is 2.

f(y) = 2 is f of y is 2.

f(z) = 2 is f of z is 3.